بطورکلی آزمایش کشت ادرار جهت تشخیص عفونت دستگاه ادراری توسط پزشک درخواست می‌شود. درواقع این آزمایش بررسی می‌کند که آیا باکتری یا میکروارگانیسمی در ادرار وجود دارد یا خیر، واگر وجود دارد، چه نوعی است و آنتی‌بیوتیک مناسب برای درمانش کدام است. (این فرآیند آنتی بیوگرام نام دارد که متعاقبا به تشریح آن خواهیم پرداخت).

بنابراین چنانچه علائمی چون:

• سوزش هنگام ادرار
• تکرر ادرار
• درد پهلو یا زیر شکم
• ادرار بدبو یا کدر
• تبِ بدونِ دلیلِ مشخص

دارید، احتمالا پزشک معالجتان درخواست انجام آزمایش کشت ادرار  (Urine Culture) را درنظر خواهد گرفت. درواقع، آزمایش ادرار یک تست غربالگری برای انتخاب نمونه هایی است که نیاز به کشت دارند و به همین دلیل معمولا در کنار آزمایش کامل ادرار (Urine Analysis)،آزمایش کشت ادرار Urine Culture (U/C) نیز درخواست می‌ شود تا پزشک با شناسایی نوع باکتری یا قارچ در گام بعدی درخواست آنتی بیوگرام می‌دهد تا نوع آنتی‌بیوتیک موثر بمنظور درمان انتخاب شود.

نکاتی که پیش از تهیه نمونه ادرار باید رعایت کرد:

همانطور که پیشتر(در مطلب مربوط به آزمایش کامل ادرار گفته شد)، لزومی ندارد نمونه ادرار برای آزمایش کامل ادرار(U/A) حتما اولین ادرار صبحگاهی باشد و حتی می‌توان بمنظور تحویل نمونه ادرار به آزمایشگاه کمی آب نوشید ولی برای آزمایش کشت ادرار(U/C)، علاوه براینکه لازم است نمونه، نخستین ادرار صبحگاهی باشد (چراکه کلیه مواد دفع شده در طول شب در مثانه جمع شده‌اند)،لازم است به چند نکتۀ ذیل نیز باید توجه داشت:

• آزمایش کشت ادرار باید قبل از شروع به مصرف هرگونه آنتی‌بیوتیک  انجام شود، بعبارتی زمان تحویل نمونه ادرار به آزمایشگاه باید پیش ازشروع به مصرف آنتی‌بیوتیک باشد.
• چنانچه در یک هفته گذشته آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اید بهتر است، مصرف دارو (آنتی‌بیوتیک) را به اطلاع پزشک و آزمایشگاه برسانید. اگر هم درحال حاضر درحال مصرف  آنتی بیوتیک هستید، یهتر است که پس از گذشت 3 روز از اتمام مصرف  آنتی‌بیوتیک، آزمایش را انجام دهید.
• درمورد بانوان بهتر است جهت تهیه نمونه ادرار، در حین زمان قاعدگی انجام نشود و زمان تهیه نمونه ادرار را به بعد از دوران قاعدگی موکول نمایید.

نحوه تهیه و نگهداری نمونه ادرار

• ابتدا ناحیه تناسلی را با آب و صابون شسته تا هر گونه احتمال آلودگی سطحی درمیان نباشد.
• چند قطره اول ادرار را دور ریخته و میانه جریان ادرار را  (midstream)در ظرف استریلی که پیشتر آزمایشگاه دراختیارتان قرار داده بریزید.
• مدت زمان مجاز نگهداری نمونه ادرار در دمای اتاق (20 تا 25 درجه) حداکثر ا تا 2 ساعت می‌باشد و بعد از آن باید به آزمایشگاه تحویل داده شود، چرا که نگهداری بیشتر از یکی – دو ساعت (در دمای اتاق) باعث رشد باکتریهای محیطی و یا از بین رفتن باکتریهای واقعی موجود در ادرار می‌شود.
•  پس از تهیه نمونه ادرار،  آن را می‌توان  تا 24 ساعت در یخچال نگه داشت ولی بلافاصله می‌بایست به آزمایشگاه تحویل گردد.

نحوه انجام آزمایش کشت ادرار

نمونه ادراری که تحویل آزمایشگاه داده شده است، درون ظرف (اصطلاحا plate) حاوی مواد مغذی بمنظور رشد میکروبها ریخته می‌شود. این مواد مغذی که داخل plate ریخته می‌شوند محیط کشت نام دارند. محیط کشتهای متداول جهت کشت ادرار شامل محیطهای غنی نظیر Blood Agar  (بلاد آگار) و همچنین محیطهای افتراقی مثل MacConkey Agar (مک‌کانکی آگار)، Eosin Methylene Blue Agar (ائوزین متیلن بلو آگار) و یا Mannitol Salt Agar(مانیتول سالت آگار). حال به شرح مختصری در مورد محیط کشتهای نامبرده شده می‌پردازیم.

محیط کشت MacConkey Agar:

این محیط کشت برای جداسازی و شناسایی باکتریهای گرم منفی همچون Escherichia Coli (اشرشیا کلی) استفاده می‌شود. Bile (صفرا ونمکهای صفراوی) وCrystal Violet (کریستال ویولت) موجود در این محیط باعث جلوگیری نمودن از رشد باکتریهای گرم مثبت می‌شود.

 

محیط کشت Eosin Methylene Blue Agar:

این محیط کشت نیز برای جداسازی باکتریهای گرم منفی که لاکتوز را هم در خود دارند، استفاده می‌شود. بعبارتی، این محیط برای تشخیص کلونیهای باکتریایی که چه لاکتوز را تخمیر می‌کنند و چه نمی‌کنند مفید است.

 

محیط کشت Mannitol Salt Agar:

این محیط برای جداسازی Staphylococcus (استافیلوکوکها) مخصوصا Staphylococcus   Aureus استفاده می‌شود که می‌تواند مانیتول را تخمیر کرده و منجر به اسیدی گشتن محیط گردد.

 

لازم به ذکر است که علاوه برمحیط کشتهای فوق، امکان دارد از محیط کشتهای دیگری همچونTransport Medium (محیطهای ترانسپورت/انتقال) بمنظور نگهداری و انتقال نمونه ادرار در شرایط مطلوب به آزمایشگاه و یا از محیط کشتهای افتراقی بمنظور شناسایی دقیقتر باکتریها استفاده شود.
در افراد مبتلا به عفونت ادراری کلونیهای باکتریایی یا مخمر، 24 تا 48 ساعت پس از شروع کشت، درون ظرف (plate) قابل مشاهده هستند. چنانچه شاهد تشکیل کلونی بودیم، نوع باکتری و تعدادش در جواب آزمایش عنوان خواهد شد.

 

جواب آزمایش کشت ادرار

جواب اولیه معمولا بین 24 تا 48 ساعت زمان می‌برد ولی چنانچه درخواست آنتی‌بیوگرام نیز داشته باشیم، در کل به 72 ساعت زمان نیاز است. بعبارتی برای اینکه شخص به آنتی‌بیوتیک موثر برای درمان عفونت حاصل شده پی ببرد، به 3 روز زمان نیاز است تا جواب آنتی‌بیوگرام نیز حاصل شود.

جواب مثبت یا منفی در آزمایش کشت ادرار نشان می‌دهد که آیا در ادرار باکتری و یا سایر مکروارگانیسمهای بیماری زا وجود دارد یا خیر.

جواب کشت منفی (Negative Urine Culture Result):

بدین معنی است که هیچ باکتری بیماریزایی در نمونه ادرار رشد نکرده است که این مطلب نشاندهنده عدم وجود عفونت ادراری است.

اما درصورتیکه همچنان ازعلائمی چون سوزش و تکرر ادرار رنج می‌برید درحالیکه جواب آزمایش کشت ادرارتان منفی است، لازم است تا این مساله را با پزشک معالجتان درمیان بگذارید چرا که می تواند دلایلی تخصصی‌تر داشته باشد، ازجمله:

• عفونتهایی که منشاء غیر باکتریایی دارند ( بعنوان مثال عفونتهای ناشی از ویروسها و یا قارچها)
• سنگ مثانه و یا سنگ مجاری ادراری
• سندرم درد
• مثانه (Interstitial cystitis)
• مشکلات مربوط به پروستات در آقایان

به هر حال مراجعه به پزشک متخصص توصیه می‌شود، تا جهت پی بردن به دلیل اصلی این معضل، روشهای دیگری چون سونوگرافی، سیستوسکوپی و یا آزمایشات خاص دیگری (بسته به نظر پزشک متخصصتان) مورد بررسی قرار گیرند.

مصرف زیاد مایعات، جلوگیری از مصرف کافئین، الکل و سایر مواد تحریک کننده ممکن است علائم را قدری کاهش داده تا در خلال این مدت (زمانیکه درحال پیگیری مشکل مزبور هستید) بتوان از طرق طبیعی کمی درد را تسکین داد.

 

جواب کشت مثبت(Positive Urine Culture Result):

در ادرار باکتری رشد کرده که نوع آن تشخیص داده می‌شود. ¸چنانچه تعداد باکتریها بالا باشد (مثلا بیش از 100,000 CFU/mL)، در اینصورت به عنوان “عفونت ادراری(UTI)” اشاره می‌شود.

بیانگر میزان رشد باکتری                                 CFU/mL: Colony-Forming Units per milliliter

بیانگر عفونت ادراری                                                              UTI: Urinary Tract Infection

حال بمنظور تشخیص آنتی‌بیویک موثر، آزمایش آنتی بیوگرام انجام می‌گیرد، و همانطورکه پیشتر اشاره شد، طی مدت زمان 24 تا 48 ساعت نوع باکتری مشخص می‌شود و برای تعیین نوع آنتی‌بیوتیک موثر به 24 ساعت دیگر زمان نیاز است.

 

امید است مطالب نوشته شده در مورد آزمایش کشت ادرار توانسته باشد مورد استفاده‌اتان قرار گرفته باشد.

با آرزوی سلامتی و تندرستی