پیشتر در مطلب “نکاتی دربارۀ بیماری کم‌خونی” نگاهی اجمالی و کلی به عوامل و دلایل بروز کم‌خونی انداخته شد. (شامل 9 مورد از جمله: فقر آهن، کمبود برخی از ویتامینها، برخی از عفونتها و انگلها و…) همچنین به علائم کم‌خونی و نیز به راهکارهایی جهت پیشگیری از آن پرداخته شد.بنابراین پیش‌زمینه‌‌ ای در این خصوص حاصل گشت. حال می‌خواهیم نگاهی دقیقتر به انواع بیماری کم‌خونی داشته باشیم. بیماری کم‌خونی به علل مختلفی بروز می‌کند که مهمترینشان عبارتند از:

1- کم خونی ناشی ازفقر آهن

همانطورکه پیشتر گفته شد، شایعترین نوع کم‌خونی، آنِمی ناشی از فقر آهن بحساب می‌آید، که درآن گلبول‌های قرمز، در نتیجۀ فقر آهن، دیگر قادر به تولید هموگلوبین نیستند (پروتئین موجود در گلبولهای قرمز خون که به آنها امکان حمل اکسیژن در بدن را می‌دهد)، و در نتیجه اکسیژن بمقدار کافی به نقاط مختلف بدن نمی‌رسد، نرسیدن اکسیژن کافی هم به بافتها و ماهیچه‌ها، منجر به ازدست رفتن کارآمدی ومنتهی به بیماری کم‌خونی می‌شود. از این روست که احساس خستگی یکی از شایعترین علائم فقر آهن است.

2- کم خونی آپلاستیک

وضعیتی است که در آن بدن تولید و ساخت سلول های خونی جدید و کافی را متوقف می‌کند. بعبارتی، مغز استخوان دیگر سلول‌های جدید خونی به اندازه کافی تولید نمی‌کند.

این عارضه نیز باعث بروز خستگی مداوم شده و فرد را در برابر انواع بیماریهای عفونی مستعد می‌کند. از عمده ترین دلایل ابتلا به کم‌خونی آپلاستیک حمله سیستم ایمنی به سلولهای بنیادی در مغز استخوان و از بین بردن آنهاست.

3- کم خونی داسی شکل

کم خونی داسی شکل بیماری ارثی است که روی گلبولهای قرمز خون تاثیر گذاشته و آنها را از دیسکهای گرد انعطاف پذیربه سلولهای داسی شکل و معیوب مبدل می‌سازد. درواقع این هموگلوبینها هستند که در اثر این بیماری، بسیار سخت ، چسبنده و به شکل داس گردیده و دیگر به راحتی از مویرگهای خونی عبور نمی کنند.

بنابراین، نقصان در امر خونرسانی و همچنین کوتاهتر بودن عمر این گلبولهای تغییرشکل داده شده، نسبت به گلبولهای قرمز طبیعی باعث شده تا افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی و مورد نیاز گلبولهای قرمز سالم نداشته و دچار کم‌خونی شوند. بعبارتی دقیقتر، گلبولهای قرمز خون حدودا 120 روز زنده می‌مانند، درحالیکه سلولهای مزبور (داسی شکل) بیش از 15 تا 20 روز زنده نمی‌مانند. درنتیجه، اندامها و اعضای مختلف بدن قادر به دریافت میزان اکسیژن مورد نیاز نخواهند بود و بدین ترتیب مشکلاتی چون خستگی و نهایتا کم‌خونی ظاهر می‌شوند.

متاسفانه کار به همین جا هم ختم نمی‌شود، چراکه اختلال کم ‌خونی داسی‌ شکل می‌تواند منجر به کم‌خونی همولیتیک شود. این کم‌خونی (همولیتیک)  ناشی از همولیز (تخریب گلبولهای قرمز) است. بعبارتی، زمانیکه سرعت تخریب گلبولهای قرمز خون از سرعت تولیدشان (توسط مغز استخوان) پیشی بگیرد با کم‌خونی همولتیک مواجهیم.

کم‌خونی همولتیک می‌تواند خارجی باشد یا داخلی. همولتیک خارجی می‌تواند بعلت دلایلی چون: عفونت، تومور، اختلالات خود ایمنی، عوارض جانبی دارو، سرطان خون و لنفوم باشد. همولتیک داخلی زمانی ایجاد می‌شود که گلبولهای قرمز تولید شده، قادر نباشند تا بدرستی عمل کنند. این وضعیت اغلب ارثی است (همانند افراد مبتلا به کم‌‌خونی داسی شکل و یا تالاسمی که هموگلوبین غیر طبیعی دارند).

4- تالاسمی

بیماری ژنتیکی و ارثی است که در آن بدن قادر نیست به مقدار کافی هموگلوبین تولید کند. درحقیقت: کم‌خونی تالاسمی به دلیل رخ دادن یک جهش ارثی در سلول‌های تولیدکننده هموگلوبین ایجاد می‌شود که در پی آن هموگلوبین خون به کمتر از سطح طبیعی خود کاهش می‌یابد. از آنجائی که چندین نوع تالاسمی وجود دارد، علائمی که بروز می‌کنند بسته به نوع این بیماری متفاوتند، ولی بطور کلی شایعترین علائم و نشانه های کم‌خونی تالاسمی عبارتند از:

• خستگی و ضعف
• پوست رنگ پریده
• تورم شکم
• ادرار تیره
• رشد آهسته کودک
• تغییر شکل استخوان بندیها بویژه استخوان بندی صورت

جهت آشنایی بیشتر با انواع مختلف بیماری تالاسمی، اینجا را کلیک بفرمایید. و نهایتا:

5- کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 و اسید فولیک

این کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که کمبود ویتامینB12 و یا اسید فولیک باعث شود تا بدن گلبولهای قرمزغیرطبیعی بزرگی تولید کند که قادر به عملکرد صحیح خود (اکسیژن رسانی به اندامها) نباشند، که در نتیجه علائمی چون:

• خستگی مفرط و کمبود انرژی
• ضعف عضلانی
• گزگز و سوزن سوزن شدن دست یا پا
• تغییر خلق و خو
• مشکلات حافظه و یا نداشتن تفکری واضح

به همراه دارد.

لازم به ذکر است، علائم نامبرده شده، جزء شایعترین علائم مربوطه بوده و امکان دارد در فرد، علائمی مختص به خود فرد و متناسب با شرایط بالینی اش بروز کند. بنابراین مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.

امید است مطالب ارائه شده در خصوص “نگاهی دقیقتر به انواع بیماری کم‌خونی” توانسته باشد مورد استفاده شما عزیزان قرار گرفته باشد. قطعا افزایش آگاهی درخصوص حوزه سلامت، می‌تواند گامی ولو کوچک  در جهت ارتقاء وضعیت سلامتیمان محسوب شود.

با آرزوی سلامتی، آزمایشگاه ظریفی