هورمون کورتیزول و آزمایش کورتیزول

در این نوشتار با هورمون کورتیزول، آزمایش کورتیزول، وظایف و عملکرد این هورمون، شیوه انجام آزمایشات مربوطه و اصولا دلایل درخواست آزمایش کورتیزول آشنا می‌شویم. هورمون کورتیزول که بنام هورمون استرس نیز شناخته می‌شود، به نوعی زنگ خطر طبیعی بدن محسوب می‌شود. درحقیقت، کورتیزول هورمونی استروئیدی است (بدین معنی که از کولسترول ساخته شده است) که یکی از وظایف اصلی آن تنظیم و نحوه پاسخگویی و واکنش مغز به سایر اندامها و ارگانهای مختلف بدن بهنگام قرارگیری در شرایط بحرانی و استرس‌ زا است.

تنظیم و نحوه پاسخگویی و واکنش مغز به سایر اندامها

البته بطور کلی، هورمون کورتیزول در بدن وظایفی چون حفظ و کنترل فشار خون، قند خون و متابولیسم، تنظیم چرخه خواب و بیداری، کنترل و بهبود عفونتها و همانطورکه پیشتر گفته شد، کنترل استرسها از طریق تاثیرعملکرد سیستم پاسخدهی مغزبر روی سایرارگانیزمهای بدن، از جمله مهمترین وظایف آن می‌باشد. این غدد فوق کلیوی هستند که مسئول ساخت این هورمون می‌باشند.

آزمایش کورتیزول از 3 طریق انجام می‌شود:

1- از طریق آزمایش خون:

در آزمایش از طریق خونگیری که متداولترین شیوه محسوب می‌شود و نیازی هم به ناشتایی ندارد، معمولا حدود ساعت 8 صبح بهترین زمان انجام آزمایش است، چراکه زمانی است که مقدار هورمون کورتیزول در بیشترین حد خود قرار دارد.

2- از طریق بزاق:

این روش به 2 شکل صورت می‌پذیرد: یا در ساعت 4 عصر، یعنی زمانی که کورتیزول در بدن کاهش یافته است  و یا قبل از خواب که به پایینترین حد خود رسیده باشد، انجام می‌شود.

3- از طریق ادرار:

در شرایطی که پزشک بخواهد نحوه و میزان نوسانات کورتیزول را در طول یک شبانه‌روز بداند، از این نوع تمونه‌گیری استفاده می‌شود. با این روش پزشک ازنوسانات مقدار کورتیزول که با جمع‌آوری نمونه ادرارطی یک شبانه روزانجام می‌گیرد، مطلع می‌گردد.

دلایل درخواست این آزمایش چیست؟

از 3 طریق: خونگیری، جمع‌آوری خلط ویا ادرار

1- جهت بررسی عملکرد غدد فوق کلیوی:

که خود به 2 نوع تقسیم می‌شود: یا بعلت افزایش سطح کورتیزول می‌باشد (معروف به سندرم کوشینگ)

ویا بعلت کاهش سطح کورتیزول (معروف به بیماری آدیسون)

2- بررسی پاسخ بدن به استرس

3- بررسی و ارزیابی اختلالات هورمونی

4- بررسی اختلالات خواب و یا احتمال ابتلا به افسردگی

نتیجه گیری

کورتیزول هورمونی حیاتی برای بقای ما انسانها بشمار می‌رود که عمده ترین نقش آن همانطور که پیشتر گفته شد در تنظیم استرس، متابولیسم، سیستم ایمنی و فشار خون است

اما استرس مزمن و افزایش طولانی مدت کورتیزول می‌تواند اثرات منفی برسلامت داشته باشد. بنابراین مدیریت استرس، خواب کافی و تغذیه مناسببرای حفظ این هورمون ئضروری است.